Nếu bạn đã sử dụng card đồ họa (GPU) một thời gian, rất có thể nó không còn mát mẻ và yên tĩnh như lúc mới mua. Trong một số trường hợp cực đoan, bạn thậm chí có thể gặp phải tình trạng giảm hiệu suất hoặc crash hệ thống. Việc thường xuyên vệ sinh bụi bẩn có thể giúp ích, nhưng nó không giải quyết triệt để vấn đề gốc rễ – đó là keo tản nhiệt (thermal paste) và miếng tản nhiệt (thermal pads) bên trong card đã bị khô và không còn thực hiện tốt chức năng của chúng.
Keo tản nhiệt và miếng tản nhiệt đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc làm mát, giúp truyền nhiệt ra khỏi các thành phần cốt lõi của card đồ họa. Khi những vật liệu này xuống cấp, card có thể bắt đầu quá nhiệt. May mắn thay, việc thay thế chúng vừa rẻ lại vừa tương đối đơn giản. Dưới đây là những lý do chính tại sao bạn nên cân nhắc thực hiện việc này.
Lưu ý quan trọng: Việc tháo mở card đồ họa có rủi ro và có thể gây hư hỏng vĩnh viễn nếu không được thực hiện đúng cách, vì vậy tốt nhất bạn nên nhờ một chuyên gia xử lý. Hơn nữa, việc này cũng làm mất hiệu lực bảo hành – nếu GPU của bạn vẫn còn bảo hành và đang gặp vấn đề quá nhiệt, bạn nên cân nhắc yêu cầu bảo hành (RMA) thay vì tự ý tháo mở.
1. Keo Tản Nhiệt Và Miếng Tản Nhiệt Xuống Cấp Theo Thời Gian
Theo thời gian, keo tản nhiệt bên trong card đồ họa của bạn sẽ bị khô đi, bất kể chất lượng của nó. Đây là điều không thể tránh khỏi, vì keo phải trải qua hàng ngàn chu kỳ nhiệt trong suốt vòng đời của nó. Khi keo khô và cứng lại, nó bắt đầu phân hủy ở mức vi mô, hình thành các túi khí nhỏ li ti làm giảm hiệu quả truyền nhiệt.
Miếng tản nhiệt bền hơn một chút, nhưng chúng cũng xuống cấp khi vật liệu silicone mất đi tính đàn hồi, co lại và trở nên giòn theo thời gian.
Keo tản nhiệt và miếng tản nhiệt cũ đã khô trên card đồ họa AMD RX 6800 XT
AOK Technologies, một nhà sản xuất vật liệu giao diện nhiệt (TIMs), cho biết keo tản nhiệt thường có tuổi thọ khoảng 3–5 năm (lâu hơn đối với keo chất lượng cao hoặc miếng tản nhiệt thay đổi pha), trong khi miếng tản nhiệt thông thường có thể dùng được khoảng 5–10 năm.
Điều này có nghĩa là việc thay keo tản nhiệt thường quan trọng hơn việc thay miếng tản nhiệt, vì về mặt lý thuyết miếng tản nhiệt có thể bền bỉ trong suốt vòng đời của card. Tuy nhiên, nếu bạn đã tháo mở card để thay keo và card đã gần đến mốc 5 năm sử dụng, chúng tôi khuyên bạn nên thay luôn cả miếng tản nhiệt.
Keo Tản Nhiệt GPU Arctic MX-4
Tuýp keo tản nhiệt Arctic MX-4 dành cho GPU và CPU
Arctic MX-4 là một loại keo tản nhiệt hiệu năng cao với mức giá phải chăng, phù hợp cho cả GPU và CPU. Nó không dẫn điện, nghĩa là sẽ không gây chập mạch nếu lan ra các linh kiện xung quanh, biến nó thành một lựa chọn an toàn và dễ sử dụng.
2. Cải Thiện Hiệu Suất Làm Mát Vượt Trội
Việc thay thế keo tản nhiệt và miếng tản nhiệt cho card đồ họa có thể mang lại sự cải thiện đáng kể về hiệu suất làm mát, đặc biệt nếu card đã hoạt động được vài năm. Khi các vật liệu này xuống cấp, chúng trở nên kém hiệu quả hơn trong việc truyền nhiệt từ GPU, VRAM và VRM đến bộ tản nhiệt, khiến card chạy nóng hơn. Hơn nữa, có tin đồn rằng một số nhà sản xuất bo mạch chủ sử dụng keo tản nhiệt phổ thông, giá rẻ, không có hiệu suất tốt hoặc tuổi thọ cao như các sản phẩm keo tản nhiệt đóng gói riêng biệt từ các thương hiệu uy tín.
Đó là lý do tại sao việc thay keo tản nhiệt cho GPU là một nâng cấp đơn giản nhưng trực tiếp, không đòi hỏi khoản đầu tư lớn. Ngay cả các lựa chọn keo tản nhiệt giá phải chăng từ các thương hiệu đáng tin cậy như Arctic MX-4 hoặc Corsair TM30 cũng có thể mang lại cải thiện đáng chú ý vài độ C.
Nếu bạn đang tìm kiếm hiệu suất làm mát tối đa, hãy cân nhắc lựa chọn loại keo cao cấp như Thermal Grizzly Kryonaut (cũng có sẵn gói 1g với giá phải chăng). Theo các thử nghiệm của Tiny Tech Tweaks, loại keo này mang lại cải thiện làm mát nhỏ nhưng có ý nghĩa khoảng 1.6ºC so với Arctic MX-4.
Keo Tản Nhiệt Thermal Grizzly Kryonaut
Tuýp keo tản nhiệt hiệu năng cao Thermal Grizzly Kryonaut
Keo Kryonaut của Thermal Grizzly là một lựa chọn cân bằng, hiệu suất cao, nhằm cung cấp khả năng truyền nhiệt tốt nhất có thể. Kết hợp với một giải pháp làm mát vững chắc, đây là một trong những loại keo tản nhiệt tốt nhất mà bạn có thể mua.
Đừng bỏ qua tầm quan trọng của miếng tản nhiệt aftermarket (bên thứ ba) nữa. Ví dụ, TekShinji đã so sánh một số miếng tản nhiệt và phát hiện ra rằng các tùy chọn cao cấp như Gelid Solutions GP-Ultimate 15W đã giảm nhiệt độ bộ nhớ (memory junction temperatures) trên RTX 3090 FE từ 98ºC xuống 84ºC — một sự khác biệt đáng kinh ngạc.
3. Tăng FPS Trong Game
Giảm nhiệt độ GPU và VRAM có thể mang lại những cải thiện hiệu suất thực tế. GPU và VRAM luôn cố gắng chạy ở tốc độ xung nhịp cao nhất có thể (boost clock). Tuy nhiên, khi nhiệt độ tăng cao, chúng sẽ tự động giảm tốc độ xung nhịp để tạo ra ít nhiệt hơn và duy trì trong giới hạn nhiệt độ an toàn.
Quá trình này được gọi là giảm hiệu năng do nhiệt độ (thermal throttling). Nó giúp ngăn ngừa quá nhiệt, nhưng cũng đồng nghĩa với hiệu suất kém hơn. Tuy nhiên, trừ khi card đồ họa của bạn bị quá nhiệt nghiêm trọng, sự khác biệt này thường không quá lớn. Bạn có thể mong đợi FPS hơi thấp hơn hoặc thời gian render lâu hơn, thay vì một sự giảm tốc độ đáng kể. Nhưng thực sự chúng ta đang nói về bao nhiêu FPS?
YouTuber Nexus Tech đã thay keo tản nhiệt trên chiếc NVIDIA GTX 770 cũ của mình và thấy hiệu suất cải thiện 5%. Khi tôi thay keo tản nhiệt và miếng tản nhiệt trên chiếc RX 6800 XT đã qua sử dụng của mình, tôi đã chạy một số thử nghiệm nhanh trước và sau trong tựa game Red Dead Redemption 2 và nhận thấy sự cải thiện ấn tượng 9.5% về FPS trung bình, cùng với mức giảm nhiệt độ tối đa ~8ºC trên GPU và VRAM, theo thông số của MSI Afterburner.
Lưu ý rằng chiếc card đồ họa đã qua sử dụng của tôi đã được sử dụng rất nhiều trong bốn năm, vì vậy keo tản nhiệt và miếng tản nhiệt của nó ở trong tình trạng kém. Cả hai đều đã khô và cứng hoàn toàn. Hơn nữa, các thử nghiệm của tôi khá nhanh và không quá chính thức, vì vậy kết quả của bạn có thể khác.
4. Kéo Dài Tuổi Thọ Card Đồ Họa
Tuổi thọ của GPU, VRAM và VRM của bạn liên quan trực tiếp đến mức độ quá nhiệt mà chúng phải chịu đựng. Khi các linh kiện điện tử nóng lên, chúng nở ra, và khi nguội đi, chúng co lại.
Card đồ họa GPU với biểu tượng cảnh báo nhiệt độ cao
Mặc dù card đồ họa của bạn được thiết kế để xử lý các chu kỳ nhiệt độ này, nhưng áp lực vật lý kéo dài vẫn có thể khiến các bộ phận bên trong hao mòn theo thời gian. Các điểm nóng (hotspots) đặc biệt nguy hiểm, vì ngay cả một chip VRM hoặc VRAM bị hỏng cũng rất khó và tốn kém để sửa chữa, nếu có thể.
“Phòng bệnh hơn chữa bệnh” là điều cực kỳ đúng trong trường hợp này. Việc giữ cho card đồ họa của bạn mát mẻ bằng cách định kỳ thay keo tản nhiệt và miếng tản nhiệt sẽ bảo vệ khoản đầu tư đắt tiền của bạn.
5. Nâng Cao Giá Trị Bán Lại
Khi đến lúc nâng cấp card đồ họa, bạn có thể thu hồi một phần chi phí bằng cách bán lại chiếc card cũ của mình. Một chiếc card đã được thay keo tản nhiệt và miếng tản nhiệt không chỉ có khả năng tồn tại lâu hơn với bạn mà còn có giá trị bán lại cao hơn một chút.
Khi đăng bán card trên các chợ trực tuyến hoặc trang thương mại điện tử, đừng ngần ngại đề cập trong mô tả rằng bạn đã thay thế keo tản nhiệt và miếng tản nhiệt. Điều này sẽ cho người mua thấy rằng bạn đã chăm sóc tốt cho card đồ họa bằng cách ngăn nó bị quá nhiệt, tăng tính tin cậy và giá trị sản phẩm.
6. Giảm Tiếng Ồn Quạt Hiệu Quả
Hãy nhớ rằng, nhiệm vụ chính của keo tản nhiệt và miếng tản nhiệt là cải thiện sự tiếp xúc nhiệt giữa các thành phần quan trọng của card đồ họa và bộ tản nhiệt, cho phép truyền nhiệt hiệu quả. Khi các hợp chất này xuống cấp, card đồ họa sẽ chạy nóng hơn, do đó quạt phải làm việc chăm chỉ hơn để giữ cho card mát.
Logo Nvidia GeForce RTX trên card đồ họa gaming RTX 4070 Ti
Vấn đề là quạt không làm được nhiều việc vào thời điểm đó vì nguyên nhân nằm ở chỗ khác — bộ tản nhiệt không thể loại bỏ nhiệt ra khỏi các linh kiện một cách hiệu quả. Kết quả là quạt quay nhanh một cách không cần thiết và tạo ra tiếng ồn mà không phát huy hết tiềm năng của chúng.
Việc thay thế các hợp chất tản nhiệt giúp cải thiện khả năng truyền nhiệt, và quạt chỉ cần tăng tốc khi thực sự cần thiết. Hơn nữa, sự tản nhiệt trở nên nhất quán hơn, nghĩa là quạt sẽ không phải liên tục tăng giảm tốc độ (điều này khó chịu hơn cả quạt ồn ào ngay từ đầu). Bạn có thể kết hợp keo và miếng tản nhiệt mới với đường cong quạt GPU tùy chỉnh (custom GPU fan curve) để tối ưu hóa GPU cho hiệu suất làm mát tối đa, độ im lặng, hoặc sự kết hợp của cả hai.
7. Cải Thiện Độ Ổn Định Tổng Thể Của Hệ Thống
Card đồ họa GPU với các biểu đồ hiệu suất và nhiệt độ
Những lợi ích của một chiếc card đồ họa mát mẻ không chỉ dừng lại ở hiệu suất được cải thiện và tiếng ồn quạt giảm. Một lợi thế lớn khác là độ ổn định hệ thống được nâng cao. Một card đồ họa nóng có nhiều khả năng bị crash hơn, vì nhiệt độ quá cao có thể dẫn đến mất ổn định, hao mòn linh kiện lâu dài, và trong những trường hợp nghiêm trọng, là tự động tắt máy (thermal shutdown) để bảo vệ card khỏi hư hại vĩnh viễn.
Bạn có thể nghĩ rằng card của mình bị crash là do driver kém chất lượng từ nhà sản xuất card đồ họa hoặc một trò chơi được phát triển không tốt, nhưng thực tế quá nhiệt có thể là nguyên nhân thực sự. Bằng cách thay thế miếng tản nhiệt và keo tản nhiệt trên GPU, VRAM và – quan trọng nhất – VRM, bạn có thể giảm thiểu các sự cố ứng dụng, tình trạng giật lag ngẫu nhiên và tắt máy, dẫn đến hiệu suất hệ thống ổn định hơn.
8. Mở Khóa Tiềm Năng Ép Xung (Overclocking) Cho GPU Và VRAM
Đối với những người thích vắt kiệt từng chút hiệu suất từ phần cứng của mình, giống như bản thân tôi, bạn sẽ rất vui khi biết rằng các vật liệu tản nhiệt mới giúp kiểm soát nhiệt độ, ngay cả ở tốc độ xung nhịp cao. Bằng cách đẩy các linh kiện của bạn đến giới hạn, bạn có nhiều khả năng gặp phải các hạn chế về nguồn điện hoặc thiết kế hơn là chỉ giới hạn về nhiệt độ.
Dựa trên kinh nghiệm của tôi, bạn có thể mong đợi cải thiện hiệu suất 5–10% so với tốc độ xung nhịp boost mặc định của card đồ họa, tùy thuộc vào hãng sản xuất, model và chiếc card cụ thể của bạn. Đừng quên ép xung VRAM ngoài việc ép xung GPU, vì nó cũng có thể mang lại thêm vài FPS. Miếng tản nhiệt mới của bạn sẽ giúp giữ VRAM mát mẻ và ổn định, ngay cả ở tốc độ cao hơn.
9. Quy Trình Thay Thế Đơn Giản Hơn Bạn Nghĩ
Ngoài tất cả những lợi ích trong danh sách này, lý do cuối cùng bạn nên cân nhắc thay thế miếng tản nhiệt và keo tản nhiệt là vì đây là một quy trình khá dễ dàng và đơn giản. Toàn bộ quá trình chỉ mất khoảng 30–40 phút và có lẽ bạn sẽ chỉ phải làm điều này một lần duy nhất trong suốt thời gian sở hữu card. Đây là điều đầu tiên tôi làm khi mua một chiếc card đồ họa đã qua sử dụng.
Tất cả những gì bạn cần là một đôi tay vững vàng và một vài dụng cụ sửa chữa PC cơ bản. Một bộ tua vít chính xác kèm các công cụ nạy (spudgers) sẽ đảm bảo bạn có đúng đầu vít cho mọi con ốc trên card đồ họa, trong khi các spudger cho phép bạn tháo bộ tản nhiệt bị kẹt một cách an toàn.
Việc chuẩn bị tốt là bước quan trọng nhất trong quy trình tháo rời. Ngay cả khi bạn đã từng tháo rời card đồ họa trước đây, bạn vẫn phải sử dụng miếng tản nhiệt có độ dày chính xác mà bộ tản nhiệt được thiết kế cho.
Ví dụ, việc sử dụng miếng tản nhiệt 1mm trên các mô-đun VRAM được thiết kế cho miếng 2mm sẽ ảnh hưởng đến sự tiếp xúc đúng cách giữa bộ tản nhiệt và các chip. Mặc dù việc xếp chồng hai miếng 1mm có thể hoạt động, nhưng trừ khi các miếng tản nhiệt được thiết kế đặc biệt để xếp chồng, điều này sẽ làm tăng điện trở nhiệt và các miếng tản nhiệt có thể bị nén và mòn không đều.
Miếng Tản Nhiệt Hiệu Năng Cao ARCTIC TP-3
Miếng tản nhiệt cao cấp ARCTIC TP-3 với hiệu suất truyền nhiệt vượt trội
ARCTIC TP-3 là một miếng tản nhiệt chất lượng cao có thể giữ cho VRAM và VRM của bạn mát mẻ bằng cách đảm bảo sự tiếp xúc đúng cách giữa các thành phần nhạy cảm và bộ tản nhiệt. Miếng tản nhiệt này có thể xếp chồng lên nhau lên đến 2mm, cho phép bạn mua một độ dày miếng và điều chỉnh khi cần thiết.
Để đảm bảo mọi thứ diễn ra suôn sẻ, hãy xem các video hướng dẫn tháo lắp mẫu card đồ họa cụ thể của bạn và kiểm tra các bài đăng trên diễn đàn để biết chính xác các bước tháo lắp và độ dày miếng tản nhiệt mà card của bạn sử dụng.
Việc thay thế keo tản nhiệt và miếng tản nhiệt cho card đồ họa là một cách đơn giản nhưng hiệu quả để cải thiện hiệu suất, độ ổn định và tuổi thọ của linh kiện đắt tiền này. Điều này đặc biệt đúng nếu card của bạn đã cũ hoặc bạn mua nó đã qua sử dụng và không rõ lịch sử bảo trì. Đừng ngần ngại tự mình thực hiện với các dụng cụ cần thiết, hoặc mang đến kỹ thuật viên nếu bạn không thoải mái. Dù bằng cách nào, việc giữ cho GPU của bạn được làm mát đầy đủ là một khoản đầu tư thông minh cho tuổi thọ và giá trị bán lại của nó.
