Việc sở hữu một chiếc máy Mac luôn là niềm mơ ước của nhiều người dùng công nghệ tại Việt Nam bởi thiết kế tinh tế, hiệu năng mạnh mẽ và hệ sinh thái tối ưu của Apple. Tuy nhiên, giá thành cao của máy Mac mới thường là một rào cản lớn. Vì lẽ đó, thị trường máy Mac cũ trở thành một lựa chọn hấp dẫn để tiếp cận công nghệ Apple với chi phí phải chăng hơn. Là một chuyên gia từ thuthuatpc.net, tôi đã có kinh nghiệm thực tế khi tìm mua một chiếc Mac Mini giá rẻ và may mắn tránh được các rủi ro tiềm ẩn. Mặc dù vậy, tôi nhận thấy rằng không phải ai cũng may mắn như vậy, và thực tế là nhiều người đã phải đối mặt với những vấn đề nghiêm trọng khi mua máy Mac đã qua sử dụng.
Thị trường đồ cũ luôn tiềm ẩn nhiều cạm bẫy, đặc biệt là với các thiết bị công nghệ phức tạp như máy Mac. Với những tính năng bảo mật tiên tiến như Activation Lock và cấu hình quản lý doanh nghiệp (MDM), việc mua một chiếc Mac cũ có thể biến thành một “trò xổ số” đầy rủi ro. Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn sâu sắc về những nguy cơ bạn có thể gặp phải, cách thức kiểm tra để tự bảo vệ mình và kinh nghiệm thực chiến để đảm bảo bạn không “tiền mất tật mang” khi quyết định mua máy Mac cũ.
Mua Mac Cũ – Một Cuộc Đánh Cược Đầy Rủi Ro
Thực tế cho thấy, các sản phẩm máy tính của Apple có tuổi thọ sử dụng đáng kinh ngạc. Chiếc MacBook Pro Retina thế hệ đầu tiên của tôi từ năm 2012 vẫn hoạt động bền bỉ, và tôi còn giữ những chiếc MacBook Air từ giữa những năm 2000 vẫn chưa “chịu” hỏng. Ngay cả chiếc MacBook Pro M1 Max mà tôi đang dùng để gõ bài viết này cũng minh chứng cho độ bền của sản phẩm “nhà Táo”.
Chính danh tiếng về độ bền này đã giúp máy tính Apple giữ giá tốt trên thị trường. Dù vẫn đòi hỏi một mức chi phí đáng kể, việc mua một chiếc Mac cũ là cách để sở hữu máy tính Apple mà không phải trả giá quá cao. Tuy nhiên, một tính năng được thiết kế để bảo vệ người dùng Mac lại vô tình biến thị trường Mac cũ thành một cuộc đánh cược đầy may rủi: Activation Lock.
Activation Lock (Khóa Kích hoạt) đảm bảo rằng chiếc Mac của bạn không thể được sử dụng bởi bất kỳ ai khác, ngay cả khi họ đã định dạng lại ổ đĩa nội bộ và cài đặt lại máy như mới. Công nghệ tương tự cũng được sử dụng trên iPhone và iPad, yêu cầu máy Mac phải được xác minh với máy chủ của Apple trước khi có thể sử dụng. Về bản chất, tính năng này ngăn chặn kẻ trộm sử dụng hoặc bán lại thiết bị của bạn.
Một chiếc máy tính Mac Mini đặt trên bề mặt bê tông, thể hiện sự nhỏ gọn và thiết kế đặc trưng của sản phẩm Apple.
Lợi ích của Activation Lock đối với người sở hữu Mac, đặc biệt là những người mua máy mới, là rõ ràng. Nhưng đối với thị trường đồ cũ, tính năng này lại mang đến một số hệ lụy không mong muốn. Trong khi Activation Lock có thể ngăn cản kẻ trộm sử dụng MacBook, nó lại ít tác dụng đối với những kẻ gian muốn nhanh chóng bán lại chiếc Mac bị đánh cắp trên thị trường. Vì lý do này, bất kỳ ai chuẩn bị bán lại máy Mac đều cần phải gỡ bỏ tính năng “Tìm” (Find My) khỏi máy trước khi người chủ mới có thể sử dụng. Ngoài việc xóa sạch dữ liệu cá nhân, bước này phải được hoàn thành trên chính máy Mac hoặc trên một thiết bị khác thông qua tài khoản iCloud của chủ sở hữu cũ. Điều tương tự cũng áp dụng cho iPhone, iPad, và các thiết bị khác.
Nhưng Activation Lock không phải là điều duy nhất bạn cần cảnh giác khi mua một chiếc Mac cũ. Tính năng Mobile Device Management (MDM), hay Quản lý Thiết bị Di động, cho phép các công ty và tổ chức quản lý một loạt các máy Mac. Bằng cách cài đặt một hồ sơ (profile) trên máy Mac, các công ty, trường học, cao đẳng, v.v., có thể thực thi chính sách hoặc vô hiệu hóa máy từ xa nếu nó bị mất.
Có hai dạng MDM, với phiên bản “khắt khe” nhất yêu cầu chiếc Mac phải được xóa khỏi danh sách Apple Business Manager (ABM) thì mới được coi là “sạch sẽ” hoàn toàn. Nếu bạn xóa máy Mac và cài đặt lại như mới, máy vẫn sẽ tự động tải lại hồ sơ MDM trừ khi bước này đã được hoàn thành. Nếu bạn thấy màn hình “This Mac belongs to” (Máy Mac này thuộc về), rất có thể bạn đã mua phải một chiếc Mac bị đánh cắp hoặc bị “mất tích” khỏi hệ thống quản lý của một tổ chức nào đó.
Mặc dù có những công cụ trên thị trường hứa hẹn có thể chặn các hồ sơ MDM, nhưng hiệu quả lâu dài của chúng vẫn còn là một dấu hỏi. Một số phương pháp đòi hỏi bạn phải tự mình can thiệp sâu vào hệ thống, tắt các biện pháp bảo vệ như System Integrity Protection (SIP) và mò mẫm trong các tập tin nội bộ của macOS. Tốt nhất là tránh rơi vào tình huống này hơn là tìm cách khắc phục.
Vấn Đề Từ Các Nền Tảng Chợ Đồ Cũ Trực Tuyến
Khi tìm kiếm các giao dịch đồ cũ, nhiều người trong chúng ta thường tìm đến các trang web rao vặt như Facebook Marketplace (nơi bạn có thể duyệt mà không cần tài khoản), Chợ Tốt, hay các dịch vụ giao dịch trực tiếp tương tự. Thay vì bán trực tiếp qua các trang web này, chúng chỉ đơn thuần là nơi kết nối người mua và người bán. Cách bạn hoàn tất giao dịch là tùy thuộc vào bạn.
Bạn cần luôn cẩn trọng khi sử dụng các dịch vụ này do những rủi ro cố hữu khi gặp một người lạ trong khi mang theo một món đồ giá trị hoặc một khoản tiền lớn. Việc cả hai bên đều muốn tự bảo vệ mình là điều dễ hiểu. Điều này đã dẫn đến phương pháp “gặp mặt bên ngoài”, nơi bạn gặp nhau trên đường phố, ở một nơi công cộng, hoặc trong sảnh một tòa nhà thay vì vào nhà riêng.
Minh họa nhiều chợ trực tuyến được đánh dấu là thư rác, logo Facebook ở dưới đất và một biểu tượng bảo mật, ám chỉ rủi ro khi mua sắm trực tuyến.
Trong trường hợp của chiếc Mac mini, làm thế nào bạn có thể kiểm tra xem máy có khởi động được không nếu không kết nối với nguồn điện và màn hình? Hơn nữa, việc kiểm tra xem máy có bị khóa Activation Lock hay đã đăng ký MDM hay không sẽ đòi hỏi bạn phải kiểm tra kỹ lưỡng. Bạn thậm chí có thể cần người bán thiết lập máy Mac ngay trước mặt bạn.
Không giống như eBay, nơi cung cấp bảo vệ người mua, Facebook Marketplace và các trang web khác hoàn toàn là “người mua tự chịu trách nhiệm”. Giao dịch là cuối cùng, và bạn không có luật bảo vệ người tiêu dùng đứng về phía mình vì bạn đang mua các mặt hàng “nguyên trạng” trên thị trường đồ cũ. Điều này khác xa so với việc mua một mẫu máy được tân trang từ Apple trực tiếp hoặc mua đồ cũ từ một doanh nghiệp có cung cấp một loại bảo hành nào đó.
Kinh Nghiệm Thực Tế: Tôi Đã Tránh Được Rủi Ro Như Thế Nào?
Tôi phải thừa nhận rằng mình đã rất may mắn. Tôi đã theo dõi Facebook Marketplace trong vài tuần và nhận thấy có rất nhiều người bán Mac mini ở thành phố của mình. Tôi không muốn một mẫu Intel, vì vậy tôi kiên nhẫn tìm kiếm một chiếc M1 trở lên.
Cuối cùng, tôi may mắn tìm thấy một danh sách bán hàng từ một doanh nghiệp đang thanh lý. Quảng cáo liệt kê hơn 10 đơn vị máy, cùng với các danh sách riêng biệt cho các thiết bị văn phòng khác như màn hình. Tôi đã nhắn tin cho người bán và hỏi rõ ràng liệu các máy có bị khóa iCloud hay có bất kỳ đăng ký MDM nào không. Mặc dù không có gì ngăn cản người bán nói dối, nhưng thực tế đây là một lô hàng lớn và người bán dường như biết rõ về sản phẩm đã giúp tôi xây dựng lòng tin.
Cuối cùng, tôi đồng ý gặp người bán tại một khu công nghiệp cách nhà tôi khoảng 10 phút lái xe. Văn phòng chất đầy hàng tồn kho thanh lý, và người bán khẳng định lại rằng máy đã được xóa sạch và sẵn sàng sử dụng. Cảm giác rất tốt, tôi giao tiền và ra về. Quả nhiên, chiếc Mac mini hoạt động hoàn hảo.
Đây có lẽ là trường hợp tốt nhất bạn có thể gặp khi mua phần cứng máy tính đã qua sử dụng.
Các Bước Kiểm Tra Mac Cũ Trước Khi Mua
Điều tốt nhất bạn có thể làm khi mua một chiếc Mac cũ là yêu cầu được xem máy đang hoạt động trước khi mua. Nếu bạn thấy màn hình nền macOS tiêu chuẩn, điều đó có nghĩa là máy chưa được khôi phục về cài đặt gốc. Điều này có thể đồng nghĩa với việc tài khoản của người bán (và quan trọng hơn là Activation Lock) vẫn còn trên máy.
Bạn có thể kiểm tra chắc chắn bằng cách nhấp vào biểu tượng Apple, giữ phím “Option” trên bàn phím, và chọn “System Information” (Thông tin hệ thống). Trên tab “Hardware” (Phần cứng) ở cấp cao nhất, hãy tìm mục “Activation Lock”. Bạn muốn thấy trạng thái “Disabled” (Vô hiệu hóa).
Trạng thái Activation Lock trên một chiếc MacBook Pro, hiển thị trạng thái "Disabled" (Vô hiệu hóa) cho biết máy không bị khóa.
Để kiểm tra sự hiện diện của MDM, hãy vào System Settings (Cài đặt hệ thống) > General (Cài đặt chung) > Device Management (Quản lý thiết bị). Bạn muốn thấy một màn hình trống, không có hồ sơ nào được cài đặt. Tuy nhiên, điều này vẫn chưa đủ (nó có thể chỉ có nghĩa là máy Mac chưa thể tải lại hồ sơ). Bạn cũng có thể khởi chạy Activity Monitor (Giám sát hoạt động) và tìm kiếm “mdmclient”, đây là một dấu hiệu khác cho thấy MDM có thể đang hiện diện.
Màn hình Quản lý Thiết bị trong cài đặt macOS, hiển thị không có hồ sơ MDM nào được cài đặt.
Nhưng thật không may, ngay cả những cách đó cũng chưa đủ. Bạn có thể cần phải định dạng lại toàn bộ máy và cài đặt lại macOS từ đầu để thực sự chắc chắn. Một số người dùng báo cáo rằng MDM không xuất hiện cho đến khi họ nâng cấp lên phiên bản macOS tiếp theo (có thể làm mất hiệu lực bất kỳ phương pháp nào mà chủ sở hữu trước đó đã sử dụng để vượt qua các biện pháp bảo vệ MDM).
Nếu Bị “Dính Chưởng”: Đừng Nản Lòng!
Nếu bạn mua phải một chiếc Mac bị kích hoạt Activation Lock, có khả năng người chủ cũ đơn giản là chưa chuẩn bị máy đúng cách để bán. Điều đầu tiên bạn nên làm là yêu cầu họ gỡ bỏ Activation Lock từ xa để bạn có thể sử dụng máy.
Có thể họ không biết cách làm điều này, vì vậy bạn có thể cần giải thích quy trình cho họ. Cách dễ nhất là:
- Đăng nhập bằng tài khoản Apple của họ tại iCloud.com/find.
- Chọn thiết bị bị khóa và nhấp vào “Erase” (Xóa).
- Sau khi thiết bị đã được xóa, nhấp vào “Remove This Device” (Xóa thiết bị này).
Nếu bạn không thể liên hệ được với người bán hoặc họ không hợp tác, bạn có thể thử liên hệ trực tiếp với Apple Support và giải thích tình hình. Mặc dù khả năng máy Mac của bạn được mở khóa từ xa là khá thấp, nhưng Apple có khả năng làm điều đó và có những trường hợp được chia sẻ trực tuyến về việc họ đã thực hiện trong một số trường hợp nhất định (bạn có thể cần một số bằng chứng mua hàng hợp lệ).
Thao tác xóa một chiếc Mac mini khỏi tài khoản iCloud, cho thấy cách gỡ bỏ thiết bị khỏi tài khoản để loại bỏ Activation Lock.
Đối với MDM, trước tiên hãy thử xóa hồ sơ MDM trong Settings (Cài đặt) > General (Cài đặt chung) > Device Management (Quản lý thiết bị). Nhấp vào hồ sơ, sau đó sử dụng nút “—” (trừ) để xóa nó. Nếu cách này không hiệu quả, đã đến lúc liên hệ lại với người bán.
Trong trường hợp bạn mua chiếc Mac từ một doanh nghiệp trực tiếp, có khả năng máy đó đã được gỡ khỏi hệ thống MDM của họ. Các doanh nghiệp thường xuyên loại bỏ máy tính cũ, vì vậy hãy giải thích tình hình và xem liệu bạn có nhận được phản hồi và giải pháp hay không.
Tối Ưu An Toàn: Tránh Mọi Rủi Ro Ngay Từ Đầu
Mặc dù tất cả những điều này nghe có vẻ khá phức tạp, nhưng trên internet (và đặc biệt là trong các Cộng đồng Hỗ trợ của Apple) có vô số người mua đã bị “dính chưởng” bởi Activation Lock và MDM. Cách tốt nhất để đảm bảo bạn không phải là một trong số họ là tránh hoàn toàn thị trường đồ cũ.
Ngoài việc mua một chiếc Mac cơ bản mới như Mac mini M4 hoặc MacBook Air M4, bạn có thể thử tiết kiệm tiền bằng cách mua từ Apple Refurbished. Đây là các sản phẩm được Apple tân trang lại, thường có chất lượng như mới, được bảo hành chính hãng và với mức giá hấp dẫn hơn. Ngoài ra, hãy tìm mua từ một người bạn hoặc người thân đáng tin cậy, hoặc tìm kiếm các doanh nghiệp đang ngừng hoạt động hay tổ chức các đợt thanh lý “xả kho”.
Dù lựa chọn của bạn là gì, hãy luôn đặt sự an toàn và minh bạch lên hàng đầu để tránh những rủi ro không đáng có. Hãy chia sẻ kinh nghiệm của bạn về việc mua máy Mac cũ hoặc các thiết bị công nghệ đã qua sử dụng trong phần bình luận bên dưới, chúng tôi rất mong muốn được lắng nghe từ bạn!
