Có một nỗi buồn man mác khó tả khi chứng kiến những thứ ta từng yêu thích dần rơi vào quên lãng – không phải vì chúng thất bại, mà vì thế giới đơn giản là đã tiến lên phía trước quá nhanh. Là một người yêu công nghệ, tôi luôn dành một sự ưu ái đặc biệt cho những thiết bị cũ. Điều này không chỉ vì sự hoài niệm (dù đó là một phần), mà còn vì nhiều món đồ công nghệ này sở hữu một sức hút riêng mà những phiên bản hiện đại khó lòng tái tạo được.
Dưới đây là một vài trong số những mảnh ghép công nghệ cũ vẫn còn đọng lại trong ký ức tôi – những thứ tuy phần lớn đã bị lãng quên nhưng vẫn xứng đáng có một khoảnh khắc nhỏ được tỏa sáng trước khi chìm hẳn vào dĩ vãng.
8. TV “Đời Cũ”: Đơn Giản Là Vàng
TV CRT Sony khổng lồ, biểu tượng của dòng TV đời cũ, được vệ sinh cẩn thận, gợi nhớ về thời kỳ đơn giản của truyền hình.
Đã từng có một thời chiếc TV chưa “thông minh”. Và kỳ lạ thay, đó lại là một điều tốt. Những chiếc TV được gọi là “TV đời cũ” hay “TV ngu” này chỉ làm đúng một việc duy nhất – hiển thị nội dung – và chúng làm điều đó mà không cần theo dõi thói quen xem của bạn, không yêu cầu cập nhật phần mềm, mật khẩu Wi-Fi, đọc và đồng ý với chính sách quyền riêng tư, hay những menu chậm chạp cố gắng bán cho bạn thêm gói đăng ký dịch vụ phát trực tuyến. Bạn chỉ cần cắm hộp cáp, đầu DVD hoặc máy chơi game vào là xong.
Nhanh chóng chuyển đến ngày nay, việc mua một chiếc TV mới mà không tích hợp đầy đủ ứng dụng, trình theo dõi, hoặc một hệ điều hành chưa hoàn thiện sẽ trở nên chậm chạp chỉ trong vòng một năm là điều gần như không thể. Hơn nữa, hầu hết chúng ta vẫn thường bỏ qua tất cả những tính năng “thông minh” đó bằng cách sử dụng một thiết bị phát trực tuyến bên ngoài như Roku, Apple TV, hoặc Chromecast. Vậy thì, mục đích của tất cả những “thông minh” đó là gì ngay từ đầu? Đôi khi, sự đơn giản lại chính là giá trị bền vững nhất.
7. Điện Thoại “Cục Gạch”: Biểu Tượng Của Sự Bền Bỉ và Tự Do
Tờ rơi phong cách retro quảng bá các mẫu điện thoại cục gạch Nokia và Motorola, minh họa cho sự đơn giản và bền bỉ của thế hệ di động cũ.
Thời kỳ mà một chiếc điện thoại chỉ cần thực hiện cuộc gọi, gửi tin nhắn và sống sót sau khi rơi từ ngang ngực mà không vỡ vụn đã qua rồi. Điện thoại “cục gạch” (hay còn gọi là feature phone) – những chiếc Nokia, Motorola và điện thoại nắp gập đơn giản đến vinh quang – được chế tạo cho sự bền bỉ và đúng mục đích. Âm thanh đóng máy nắp gập đầy thỏa mãn, tiếng “click” có cảm giác của các phím số vật lý, và cảm giác cầm một thiết bị được thiết kế để dùng nhiều năm chứ không phải lỗi thời chỉ sau vài năm.
Chúng không làm phiền bạn bằng các thông báo đẩy hay thúc giục bạn xem báo cáo thời gian sử dụng màn hình hàng ngày. Chúng chỉ nằm yên lặng cho đến khi cần, với pin kéo dài hàng ngày thay vì vài giờ. Ngày nay, việc tìm thấy một chiếc điện thoại “cục gạch” đích thực giống như săn lùng một cổ vật quý hiếm. Hầu hết chúng đều đã ngừng sản xuất hoặc có giá “trên trời” một cách kỳ lạ đối với một thiết bị không thể chạy YouTube. Tuy nhiên, đang có một sự trỗi dậy thầm lặng – nhiều người muốn thoát khỏi vòng xoáy smartphone luôn bật, cuộn không ngừng. Tôi hiểu điều đó. Có một điều gì đó giải phóng khi sở hữu một thiết bị không đòi hỏi sự chú ý của bạn mỗi vài phút.
6. Băng VHS và Đầu VCR: Khi Xem Phim Là Một Nghi Thức
Hình ảnh mô tả băng VHS bị kẹt và hỏng trong đầu VCR, một vấn đề phổ biến của công nghệ xem phim giải trí cũ.
Tôi vẫn nhớ cái nghi thức lấy băng VHS ra khỏi chiếc vỏ bìa cũ kỹ, lắc nhẹ như thể nó có thể tự sửa chữa một cách thần kỳ, và nhẹ nhàng đưa nó vào đầu VCR với tiếng “xẹt-click” cơ học quen thuộc. Có một điều gì đó đặc biệt khi xem phim theo cách này. Có lẽ là kết cấu hạt nhiễu, những đường kẻ ngang trên màn hình, hay âm thanh đôi khi bị méo mó, nhưng nó mang lại cảm giác hữu hình. Như thể bộ phim tồn tại vật lý ngay tại đó, trên cuộn băng từ tính.
Điều tôi nhớ nhất, tuy nhiên, là sự chủ động trong mọi hành động. Bạn không chỉ “bật đại một bộ phim”. Bạn chọn một cuộn băng, cam kết với nó, và xem hết từ đầu đến cuối – bao gồm cả trailer và các đoạn giới thiệu. Và nếu bạn phải rời đi? Bạn nhấn “Stop”, không phải “Pause”, và hy vọng cuộn băng sẽ “tử tế” với bạn lần sau.
5. Quyền Riêng Tư Trực Tuyến: Một Khoảng Không Gian Tự Do Đã Mất
Mục này có chút khác biệt. Nó không phải là một thiết bị bạn có thể cầm trên tay, nhưng nó từng được “tích hợp” vào chính bản thân Internet: quyền riêng tư trực tuyến. Đã có một thời bạn có thể duyệt web mà không cần mỗi cú nhấp chuột trở thành mô hình kinh doanh của ai đó. Bạn không bị theo dõi bởi những quảng cáo “chuẩn không cần chỉnh” một cách đáng sợ hay bị thúc đẩy bởi các thuật toán được đào tạo để dự đoán (và thao túng) hành vi của bạn. Khi đó, Internet giống một thư viện hơn là một trung tâm mua sắm giám sát.
Tôi nhớ phiên bản Internet đó. Bạn có thể ẩn danh, khám phá, thử nghiệm, và thậm chí mắc lỗi mà không bị ghi lại vĩnh viễn và đối chiếu với phần còn lại của cuộc sống số của bạn. Bây giờ, hiếm khi bạn truy cập một trang web mà không phải đồng ý với hàng chục trình theo dõi. Ngay cả việc cố gắng từ chối cũng giống như bơi ngược dòng.
4. Đĩa Mềm (Floppy Disk): Viên Ngọc Quý Của Lưu Trữ
Đĩa mềm floppy disk và ổ đĩa được sử dụng để truy cập dữ liệu trên laptop, thể hiện sự hoài niệm về thời kỳ lưu trữ cơ bản của máy tính.
Không gì có thể sánh bằng sự hài lòng khi trượt một chiếc đĩa mềm vào ổ đĩa và nghe thấy tiếng “khậc” cơ học đặc trưng. Những chiếc đĩa 3.5 inch, với vỏ nhựa cứng và nắp kim loại trượt, giống như những chiếc hộp kho báu nhỏ bé. Tôi sẽ cẩn thận dán nhãn từng đĩa bằng nét chữ đẹp nhất của mình, tạo nên thư viện nhỏ gồm các chương trình, tài liệu và trò chơi. Nắp kim loại phát ra tiếng “tách” đặc biệt khi di chuyển, và chiếc lẫy chống ghi nhỏ xíu có thể làm hỏng hoặc cứu vãn cả một ngày của bạn.
Những chiếc đĩa 5.25 inch đời đầu thực sự “mềm” vì chúng dẻo và mỏng manh, đòi hỏi sự cẩn trọng hơn nhiều. Cả hai định dạng đều dạy bạn cách trân trọng không gian lưu trữ khi mỗi byte đều quan trọng, và các bản sao lưu là một quá trình thủ công, có chủ ý. Thật thú vị, biểu tượng đĩa mềm vẫn tồn tại trong giao diện phần mềm để lưu tệp. Nếu bạn có một chiếc đĩa mềm còn sót lại, bạn vẫn có thể truy cập dữ liệu trên đĩa mềm đó bằng PC hoặc Mac hiện đại.
3. Điện Thoại Cố Định: Nơi Cuộc Gọi Là Trung Tâm
Người phụ nữ mỉm cười khi nói chuyện trên chiếc điện thoại cố định kiểu cũ, biểu tượng cho những cuộc gọi tập trung và gắn kết gia đình.
Vài thập kỷ trước, tiếng chuông điện thoại vang khắp nhà với âm thanh đầy quan trọng và có chủ ý. Bạn không thể bỏ qua nó bằng một cú vuốt hoặc gửi vào hộp thư thoại bằng một cú chạm nhanh. Nếu điện thoại reo, bạn sẽ trả lời (hoặc ai đó trong nhà sẽ trả lời), và các cuộc trò chuyện được “neo” (theo nghĩa đen) bởi sợi dây xoắn và vị trí cố định của điện thoại. Tôi nhớ điều đó.
Tôi nhớ cách điện thoại cố định tạo ra ranh giới. Bạn không thể đi lại khắp khu phố giữa cuộc gọi, và bạn cũng không thể làm mười việc khác cùng lúc khi đang nói chuyện. Cuộc gọi là hoạt động chính. Và một cách kỳ lạ, nó gắn kết mọi người lại với nhau. Các thành viên trong gia đình nghe lỏm được những đoạn hội thoại của nhau, và bạn phải thương lượng thời gian sử dụng điện thoại chung, đặc biệt nếu bạn lớn lên trong một gia đình chỉ có một đường dây.
Trẻ con học thuộc lòng số điện thoại. Đó là một biểu hiện vật lý của tình yêu được khắc sâu vào não bộ của chúng. Chúng tập luyện các phép lịch sự bằng cách nói: “Con có thể nói chuyện với…” và kiên nhẫn đợi bạn mình đến nghe điện thoại. Còn ngày nay? Tôi xin phép không bình luận về điều đó.
2. Máy Nghe Băng 8-Track: Giai Điệu Trên Những Cung Đường Xưa
Máy nghe băng 8-track, một thiết bị phát nhạc xe hơi thịnh hành, tại một sự kiện xe cổ, tái hiện âm thanh hoài niệm của thập niên trước.
Trước cả các danh sách phát (playlist), thậm chí trước cả băng cassette, đã có băng 8-track – và dù có những đặc điểm kỳ quặc, chúng vẫn có sức hút không thể phủ nhận với hình dạng nhựa cục mịch của mình. Không như băng cassette, bạn không thể lật mặt băng; thay vào đó, chúng tự động chuyển đổi giữa bốn chương trình khác nhau, dù điều này thường có nghĩa là bài hát bị cắt ngang giữa đoạn điệp khúc khi máy chuyển track.
Sự khởi đầu của tôi với âm nhạc đến từ một chiếc máy nghe băng 8-track nằm giữa bảng điều khiển và bệ trung tâm của chiếc xe cũ của bố tôi. Những bản nhạc đồng quê vang lên khi chúng tôi lái xe trên những con đường đất – John Denver, Alabama, Jim Reeves – và mặc dù tôi còn quá nhỏ để biết “West Virginia” thực sự ở đâu, nhưng những lời ca đó đã khắc họa một phong cảnh trong tâm trí tôi.
1. Đồng Hồ Báo Thức: Người Bạn Đáng Tin Cậy Của Giấc Ngủ
Đồng hồ báo thức cơ truyền thống, một biểu tượng của sự độc lập công nghệ, không phụ thuộc vào smartphone hay kết nối internet.
Đồng hồ báo thức truyền thống tạo ra những ranh giới lành mạnh. Chúng nằm trên bàn đầu giường, chứ không phải dưới gối. Và chúng không cám dỗ bạn bằng “chỉ một lần kiểm tra nhanh” Instagram lúc 2 giờ sáng. Nghi thức lên dây cót, đặt giờ bằng các nút vật lý, và tin tưởng thiết bị một mục đích này sẽ đánh thức bạn dậy mang lại cảm giác có chủ đích và vững vàng.
Tôi nhớ chiếc đồng hồ báo thức lên dây cót bằng đồng của ông nội tôi với tiếng chuông cơ học dồn dập, không thể bỏ qua và cực kỳ hiệu quả. Nó không bao giờ cần sạc, không bao giờ gặp lỗi, và không bao giờ cố gắng bán cho tôi bất cứ thứ gì.
Khi điện thoại của bạn kiêm luôn chức năng báo thức, phòng ngủ của bạn trở thành một phần mở rộng của văn phòng và nguồn cấp dữ liệu mạng xã hội. Ngay khi bạn đưa tay tắt báo thức buổi sáng, bạn ngay lập tức bị “tấn công” bởi email, tin tức và tin nhắn, khiến mức cortisol tăng vọt ngay cả trước khi bạn kịp đánh răng.
Trong một số trường hợp, cách cũ thực sự tốt hơn. Thật là một cảm giác ngọt ngào lẫn cay đắng, phải không? Vì vậy, hãy cùng nâng ly cho những ngày xưa tươi đẹp (đang dần trôi… trôi… mất hút), nhưng chắc chắn không bị lãng quên.
